Sağlıkta Yanlış Sonuçları mı Ölçüyoruz?

Modern tıp, özellikle Batı dünyasında, insan hayatını kurtarma konusunda olağanüstü bir başarıya sahiptir. Kalp krizlerinde anında müdahale, organ nakilleri, kanser tedavileri, ileri düzey cerrahi teknikler ve daha fazlası... Tüm bu başarılar gerçekten etkileyici. Ancak şu soruyu sormadan geçemeyiz:

Modern sağlık sistemleri gerçekten hayatları kurtarıyor mu, yoksa daha büyük bir sistemsel sorunun semptomlarını mı tedavi ediyor?

🔬 Modern Tıbbın Katkısı: Kurtarıcı mı, Geçici Tamirci mi?

1750’lerden bu yana dünya genelinde yaşam süresi belirgin biçimde arttı. Hijyen koşullarının iyileştirilmesi, temiz suya erişim, aşılamalar ve antibiyotiklerin keşfi gibi halk sağlığı önlemleri, ölüm oranlarında büyük düşüşlere yol açtı. Ancak modern tıbbın kendi başına her 1.000 kişi başına yılda ortalama yalnızca 2 hayat kurtardığı tahmin ediliyor. (Kaynak: McKeown, WHO, Health Affairs)

Bu, tüm iyileşmenin yaklaşık %16’sı demek. Geri kalan %84’lük katkı, modern tıbbın dışındaki etkenlere bağlı.

Bu veriler, tıbbi teknolojinin gücünü küçümsemek için değil, asıl meseleyi net görmek için önemli: Bir hayat kurtarıldığında, o hayat neden tehlikeye girmişti? Eğer aynı sistemi üretmeye devam ediyorsak, aslında sürekli "yangınları söndürüyor", ama "yangının çıkma nedenini" çözmüyoruz.

🍔 Sistemsel Sorunlar: Sağlığı Bozan Yaşam Biçimi

Modern tıbbın etkileyici başarılarına rağmen, çevresel ve yaşam tarzına bağlı faktörler sağlık krizlerinin ana nedenleri haline geldi:

• Aşırı İşlenmiş Gıdalar

ABD ve İngiltere'de günlük kalorilerin %50’sinden fazlası ultra-işlenmiş ürünlerden geliyor. Bu ürünler, bağımlılık yapıcı şekerler, rafine karbonhidratlar, katkı maddeleri ve boş kalori içerikleriyle obezite, diyabet ve bazı kanser türleriyle doğrudan ilişkili. (BMJ, 2023)

• Hareketsiz Yaşam

Günümüzde hareketsizlik, sigaradan sonra en büyük ölüm nedeni haline geldi. WHO verilerine göre, yılda yaklaşık 5 milyon insan sadece yeterince hareket etmediği için hayatını kaybediyor. (WHO, 2020)

• Zihinsel Sağlık Krizi

Anksiyete, depresyon, tükenmişlik, uyku bozuklukları… İş yaşamı, şehirleşme, ekran bağımlılığı ve sürekli stres, zihinsel sağlığı zorluyor. Psikiyatri ilaçları tüketimi rekor seviyelere ulaştı ama iyileşen insan sayısı aynı oranda artmıyor.

• Küresel Etki

Bu Batı merkezli yaşam biçimi şimdi dünya geneline ihraç ediliyor. Geleneksel beslenme, hareketli yaşam tarzları ve topluluk odaklı önleyici sağlık sistemleri hızla ortadan kalkıyor.

📊 Karşılaştırmalı Ölüm Oranları: Bir Terslik Yok mu?

Bugün Asya ülkelerinde ortalama ölüm oranı 1.000 kişi başına 6–7.Batı ülkelerinde bu oran 8–13 arasında.

Üstelik Asya ülkelerinde kişi başına sağlık harcamaları çok daha düşük. MRI cihazı sayısı az, doktor başına düşen hasta sayısı daha fazla. Ama buna rağmen daha az insan ölüyor.

Bu, şu anlama geliyor olabilir:Modern tıp her yıl 1.000 kişide 2 kişiyi kurtarıyor olabilir,Ama sistemin geneli 2 ila 7 fazladan ölüm yaratıyor olabilir.

🧭 Asıl Soru: Gerçekten İyileşiyor muyuz?

Burada kimseyi suçlamıyoruz.Bu bir sistem sorgulaması.

Eğer amacımız gerçekten hayat kurtarmaksa, sorunu kaynağında çözmemiz gerekir. Daha fazla hastane, daha çok ilaç, daha gelişmiş cihazlar… Bunlar tek başına çözüm değil. Çünkü hastalıkların büyük bölümü, sistemin bizzat kendisinden doğuyor.

Bu noktada şu soruları sormalıyız:

Eğitim sistemimiz çocuklara sağlıklı yaşam becerisi kazandırıyor mu?
Gıda endüstrisi, halkın sağlığını mı yoksa kârını mı önceliklendiriyor?
Şehir planlaması insan hareketliliğini mi yoksa araç trafiğini mi destekliyor?
Çalışma hayatı insanların ruhsal dengesini korumaya uygun mu?
Sağlık politikaları yalnızca tedaviye mi, yoksa önlemeye mi odaklı?

🌱 Gerçek Sağlık: İlacın Gerekmediği Sistemdir

Modern tıp kesinlikle önemli.Ama gerçek sağlık, ilaca gerek kalmadan sürdürülebilen sağlıktır.

Koruyucu hekimlik, geleneksel tıbbın bilgeliği, zihinsel denge, kaliteli uyku, doğal beslenme, hareket, sosyal bağlar ve anlamlı bir yaşam amacı... Bunlar sağlığın temelidir.

Sağlık sistemini yeniden tanımlamaya, sonuçları değil nedenleri ölçmeye ihtiyacımız var.

Çünkü mesele sadece yaşam süresi değil.Nasıl bir yaşam sürdüğümüz.

Erkan Yalçınkaya